Tarihçilere göre Balıkesir adı, Bizans imparatoru Hadrianus’un av
partilerinde kullanmak için yaptırdığı Paleo Kastro (Eski Hisar)
sözcüğünden kaynaklanmaktadır. Tarihî bir gerçekliği de bulunan bu ad,
daha sonra halk etimolojisi sayesinde değişik rivayet ve yorumlara da
konu teşkil etmiştir. Biz bu rivayetlerden birkaçını kısaca anlatmak
istiyoruz.
Balıkesir adı daha çok bal, balık, kesir ve
hisar kelimeleri üzerinde yapılan oynamalarla izah edilmektedir. Bir
rivayete göre Balıkesir’in adı eskiden Balık Hisar şeklindeymiş.
Buradaki balık sözü Eski Türkçe‘de şehir, kale veya saray anlamı
taşımaktaymış. Kale Şehri anlamını veren bu rivayete göre bu ad, XI.
yüzyıldan sonra kullanılmaz olmuştur. Gerçekten de Orta Asya’da
Beşbalık gibi bazı Uygur devrine ait yer isimlerinde balık kelimesinin
şehir anlamında kullanıldığı dikkati çekmektedir.
Diğer
bir rivayete göre ise Balıkesir adı, balı kesir, yani balı çok, bol
anlamındaki söz grubundan gelmektedir. Buna göre Balıkesir’in balının
bol ve lezzetli oluşu bu adı almasına sebep olmuştur.
Başka
bir rivayet ise Balıkesir’in ilk kurulduğu yıllarda buraya gelen bir
yabancının iyi muamele görmemesi üzerine balı keser, yani hatır, gönül
tanımaz adını verdiği şeklindedir. Buna göre bal, Arapça’da hatır,
gönül anlamını taşımaktadır.
Bunların dışında bölgede
bir süre hakim olan İran hükümdarı Balı Kisra veya civardaki Yılanlı
Dağ’ın eski adı olan Balcea ya da Pelecas’ın Balıkesir adının ilk şekli
olduğu ileri sürülmektedir. Fakat bunlar uzak ihtimaller olarak
değerlendirilmektedir.
Bütün bu rivayetler içinde en
mantıklı olan, buraya yerleşen Türk oymaklarının Orta Asya hatıralarını
canlı tutmak için koymuş olabilecekleri Balık Hisar adıdır.
İlimizin
Balıkesir dışında tarihte daha çok anılan bir adı daha vardır. Bu ad
yörede bir süre hakim olan Karesioğulları Beyliği’nin kurucusu Karasi
Bey’den kaynaklanan Karesi adıdır. İlimiz gerek beylik, gerekse Osmanlı
sancaklığı döneminde daha çok bu adla anılmıştır. Bir rivayete göre de
Karesi beyinin oturduğu kaleye Beylik Hisar adı verildiği için bu ad
değişerek bugünkü Balıkesir şeklini almış olduğu söylenir.